Για το Hellenic DNA: Φώτης Καλιαμπάκος.
Ολοκληρώθηκε στο τέλος Μαΐου η ελληνική προεδρία του Συμβουλίου Ασφαλείας. Έντονο ελληνικό χρώμα, το γαλάζιο της «Θάλασσας» είχαν το μήνα που μας πέρασε οι διπλωματικές διεργασίες στη Νέα Υόρκη με τη χώρα μας να προεδρεύει του Συμβουλίου Ασφαλείας. Παρόντες ο Πρωθυπουργός και ο Υπουργός Εξωτερικών αλλά και η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης για την έκθεση «Θάλαττα».
Στα πλαίσια της διετούς παρουσίας της Ελλάδας ως μη μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, η οποία ξεκίνησε την πρώτη του έτους, η χώρα μας ανέλαβε την Πρωτομαγιά και για έναν μήνα την, εναλλασσόμενη, προεδρία του οργάνου. Ο Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στα Ηνωμένα Έθνη Πρέσβης Ευάγγελος Σέκερης προέδρευε από τις αρχές Μαΐου των σημαντικών, λόγω των ραγδαίων ανακατατάξεων και των πολλαπλών κρίσεων του διεθνούς συστήματος με τις ανοιχτές πληγές της Ουκρανίας και της Μέσης Ανατολής στο επίκεντρο, τακτικών αλλά και έκτακτων όταν το επιτάσσει η πραγματικότητα συνεδριάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Όμως εκτός από αυτές η ελληνική διπλωματία θέλησε να εκμεταλλευτεί στο έπακρο τις δυνατότητες που τις δίνει η τιμητική αυτή θέσεις και η ευκαιρία που δεν παρουσιάζεται τόσο συχνά – η Ελλάδα ήταν ξανά στο Συμβούλιο Ασφαλείας μόλις δύο ακόμα φορές, τις διετίες 1953-4 και το 2005-6 – για να αναλάβει διπλωματικές πρωτοβουλίες και να συγκαλέσει και δύο ειδικές συνεδριάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Ελληνική πρωτοβουλία για τη θαλάσσια ασφάλεια»
Η πρώτη, στην οποία επέλεξε να προεδρεύσει ο ίδιος ο Έλληνας πρωθυπουργός σε μία ιδιαίτερη στιγμή της θητείας του, η Ελλάδα επέλεξε να βάλει στο επίκεντρο του παγκοσμίου γίγνεσθαι την ασφάλεια των θαλασσών, η οποία έχει διαταραχθεί από τις επιθέσεις σε πλοία στη Μέση Ανατολή, αλλά και το «ιερό δισκοπότηρο» της ελληνικής διπλωματίας, τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας», γνωστή και με τη συντομογραφία UNCLOS. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης τώρα όπως και σε προηγούμενες ομιλίες του στη Νέα Υόρκη και ενώπιων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών φροντίζει να αναφέρει τη συγκεκριμένη σύμβαση … ολογράφως: “United Nations Convention for the Law of the Sea”.
Η Τουρκία αρνείται να υπογράψει τη συγκεκριμένη σύμβαση αλλά αυτό δεν σημαίνει πια ότι δεν τη δεσμεύει νομικά, αφού αυτή, όπως ανέφερε άλλωστε και ο Έλληνας πρωθυπουργός αποτελεί πια, μετά από τόσες δεκαετίες εθιμικό διεθνές δίκαιο. Με βάση τη συγκεκριμένη σύμβαση τα νησιά έχουν τα ίδια δικαιώματα με τις ηπειρωτικές περιοχές σε θαλάσσιες ζώνες, χωρικά ύδατα έως και 12 ναυτικά μίλια από τις ακτές τους και αποκλειστική οικονομική ζώνη έως και 200 μίλια ή μέχρι να συναντήσουν την ΑΟΖ άλλου κράτους.
Η πλήρης εφαρμογή αυτών των κανόνων στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο θα έθετε το μεγαλύτερο ποσοστό του Αιγαίου υπό ελληνική κυριαρχία (η αιγιαλίτιδα ζώνη είναι όπως το εθνικό έδαφος) ενώ και στη ΑΟΖ, ένα μικρό ποσοστό θα έμενε να επιλυθεί με την Τουρκία είτε με διαπραγματεύσεις είτε με την παραπομπή σε κάποιο διεθνές δικαιοδοτικό όργανο. Είναι λοιπόν σαφές γιατί επελέγη το συγκεκριμένο θέμα.
Αντόνιο Γκουτέρες – Προσήλωση στο Δίκαιο της Θάλασσας
Στη συνεδρίαση παρέστη και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες. Το κλίμα μεταξύ των στελεχών της Μόνιμης Αντιπροσωπείας ήταν σχεδόν εορταστικό για την ξεχωριστή και σπάνια αφορμή. Ο πρωθυπουργός, και εκείνος ευδιάθετος, εισήλθε στην αίθουσα συνοδευόμενος από το Μόνιμο Αντιπρόσωπο της Ελλάδας στα Ηνωμένα Έθνη, πρέσβη Ευάγγελο Σέκερη και έκανε το γύρο του χαρακτηριστικού κυκλικού τραπεζιού συνεδριάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας, χαιρετώντας εγκάρδια προσωπικά έναν έναν τους διπλωμάτες και τους άλλους παρευρισκόμενους. Κατέληξε στην κορυφή του τραπεζιού όπου τον περίμενε ο Γενικός Γραμματέας και έλαβε τη θέση του στο κέντρο για να ξεκινήσει η συνεδρίαση.
Στην παρέμβασή του ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ κύριος Αντόνιο Γκουτέρες μίλησε για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η θαλάσσια ασφάλεια και τόνισε την προσήλωσή του στο δίκαιο της θάλασσας.
Μελίνα Τραυλού: «Η ασφάλεια των θαλασσών μας αφορά όλους»
Στη συνεδρίαση εκλήθη και η Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, Μελίνα Τραυλού σε μια ιστορική στιγμή για την Ένωση που εκπροσωπεί τους Έλληνες πλοιοκτήτες, οι οποίοι κατέχουν σχεδόν το ένα τέταρτο του παγκοσμίου εμπορικού στόλου, μια ασύλληπτη, αν τη σκεφτεί κανείς σε σχέση με το μέγεθος της Ελλάδας και του πληθυσμού της, επιτυχία της ελληνικής ναυτοσύνης, κάτι που άλλωστε καταδεικνύει και η παρουσία μιας Ελληνίδας από το χώρο της ναυτιλίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας.
Η Μελίνα Τραυλού ανέφερε την άμεση σχέση της θαλάσσιας ασφάλειας με το επίπεδο ζωής που εξαρτάται από το διεθνές εμπόριο και τόνισε ότι η ασφάλεια των θαλασσών αφορά τον καθένα ξεχωριστά.
Η UNCLOS ολογράφως…!
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έλαβε ασφαλώς και εκείνος το λόγο. Η παρέμβασή του αφορούσε το σύνολο των θεμάτων, καλωσόρισε τις αναφορές του Γενικού Γραμματέα στην UNCLOS και την παρέμβαση της κυρίας Τραυλού.
«Από την άποψη αυτή, η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) θέτει τη βάση για την παγκόσμια διακυβέρνηση στη θάλασσα προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι σημερινές και οι αναδυόμενες απειλές ασφάλειας. Η UNCLOS αντικατοπτρίζει, ουσιαστικά, το διεθνές εθιμικό δίκαιο και πρέπει να γίνεται σεβαστή στο σύνολό της.
Η Ελλάδα είναι η χώρα με τον μεγαλύτερο εμπορικό στόλο στον κόσμο, ένα «ναυτικό» έθνος με πλούσια και βαθιά ναυτική ιστορία, χιλιάδες νησιά και μία από τις μεγαλύτερες ακτογραμμές του κόσμου. Ένα έθνος που επιδίδεται πραγματικά στο διασυνοριακό εμπόριο, συνδέει και συμβάλλει στον εφοδιασμό τρίτων χωρών επί δεκαετίες.»
«Για εμάς τους Έλληνες, η θάλασσα ήταν πάντα μέρος της ταυτότητάς μας και είναι τιμή μου που μπορώ να συμμετάσχω σε αυτή τη συζήτηση. Ενώπιόν σας, θέλω να δεσμευτώ ότι η χώρα που έχω την τιμή να εκπροσωπώ, η Ελλάδα, θα παραμείνει «θεματοφύλακας» της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας. Σε στενή συνεργασία με όλες τις χώρες μέλη του ΟΗΕ, θα εργαστούμε από κοινού γι’ αυτόν τον πολύ σημαντικό σκοπό, κατά τη διάρκεια της θητείας μας στο Συμβούλιο Ασφαλείας και πέραν αυτής. Σας ευχαριστώ για την παρουσία σας εδώ σήμερα», κατέληξε την παρέμβασή του ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Συνάντηση Μητσοτάκη Γκουτέρες- Ικανοποίηση για την επαναφορά του Κυπριακού στην ατζέντα.
Λίγο πριν το πέρας της συνεδρίασης ο Έλληνας πρωθυπουργός παραχώρησε τη θέση του προεδρεύοντος της συνεδρίασης στον Υπουργό Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη, για να πραγματοποιηθεί η προγραμματισμένη συνάντησή του εφ’ όλης της ύλης με το Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ.
Η συνάντηση κράτησε πολλή περισσότερη από την προγραμματισμένη και αφορούσε το σύνολο των διεθνών αλλά και του ελληνικού ενδιαφέροντος θεμάτων, με διπλωματικούς κύκλους να εκφράζουν την ικανοποίησή τους για την επαναφορά του Κυπριακού στην ατζέντα, ιδιαίτερα επειδή αυτή συμβαίνει στο πλαίσιο του ΟΗΕ.
«Θάλαττα»
Η αρχέγονη σχέση του Ελληνισμού με τη θάλασσα και ειδικότερα το Αρχιπέλαγος, κοιτίδα του Δυτικού Πολιτισμού, ήταν στο επίκεντρο της έκθεσης που οργανώθηκε από την ελληνική προεδρία στο κτίριο της έδρας του οργανισμού. Την έκθεση με το χαρακτηριστικό όνομα «Θάλαττα», με τη λέξη να παραπέμπει μεταξύ άλλων στον Ξενοφώντα και σε μία από τις αρχαιότερες προφορές της λέξης, εγκαινίασε ο πρωθυπουργός και η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου Συραγώ Τσιάρα. Την έκθεση με έργα από την πολύτιμη συλλογή του κορυφαίου θεσμού επιμελήθηκε η Προϊσταμένη των Συλλογών Έφη Αγαθονίκου, ενώ τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό είχε η Ειρήνη-Δάφνη Σάπκα. Η έκθεση περιλάμβανε έργα κορυφαίων Ελλήνων ζωγράφων, ανάμεσά τους Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Παναγιώτης Τέτσης και ο Αλέκος Φασιανός.
Συνεδρίαση για τη Συρία-Άρση των κυρώσεων.
Την επομένη, και ο ενώ ο πρωθυπουργός βρισκόταν ήδη στην Αθήνα, στην τακτική συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας με θέμα την κατάσταση στη Συρία προήδρευσε ο Υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης, ο οποίος το Φεβρουάριου είχε επισκεφτεί την πολύπαθη χώρα. Η διεθνής κοινότητα δείχνει καλή διάθεση προς το νέο καθεστώς της χώρας, παρά το σκοτεινό παρελθόν των μελών της νέας συριακής κυβέρνησης με την ελπίδα ότι η χώρα αυτή θα μπορέσει να παραμείνει ενωμένη και να σταθεροποιηθεί. Η κατάσταση στη Συρία επηρεάζει άμεσα τις σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία καθώς και της Τουρκίας με το Ισραήλ κάτι που αφορά άμεσα τη χώρα μας.
Προστασία των αμάχων-Ανθρωπιστικό Δίκαιο
Την επομένη της συνεδρίασης για τη Συρία η Ελλάδα ανέλαβε την (δεύτερη) πρωτοβουλία μιας συνεδρίασης για το δυστυχώς πολύ επίκαιρο θέμα της προστασίας των αμάχων κατά τις πολεμικές συγκρούσεις: «Ανοιχτή Συζήτηση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την προστασία των αμάχων σε ένοπλες συγκρούσεις»
Ο κύριος Γεραπετρίτης αναφέρθηκε στη δική του ομιλία σε θέματα αρχών αλλά και σε συγκεκριμένα προβλήματα της επικαιρότητας, με πρώτο ασφαλώς το θέμα της Γάζας.
«Η προσπάθεια της διεθνούς κοινότητας για το σεβασμό του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την τήρηση των Αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας οφείλει να είναι ολιστική. Θα πρέπει επομένως να επικεντρώνεται στην πολιτική βούληση, σε αποφασιστικές πολικές δράσεις, στους μηχανισμούς διαλόγου, την συνεχή συνεργασία σε διεθνές επίπεδο, τους ενισχυμένους μηχανισμούς καταγραφής και τις καθιερωμένες δομές συντονισμού» … «Η Ελλάδα δηλώνει για ακόμα μια φορά τη ισχυρή της δέσμευση για την πρόληψη των συγκρούσεων, την ειρηνική επίλυση διαφορών και την σημασία του διαλόγου στην αντιμετώπιση των ανθρωπιστικών κρίσεων.» … «Ζητάμε το αυτονόητο: άμεση και ελεύθερη ροή ανθρωπιστικής βοήθειας σε όλα τα μέρη της λωρίδας της Γάζας, εκεχειρία διαρκείας και την απελευθέρωση των ομήρων.»
«Διπλωματία αρχών»
Ο κύριος Γεραπετρίτης υπερασπίστηκε και στην συγκεκριμένη ομιλία τη θέση του που έχει διατυπώσει επανειλημμένα ότι η ελληνική διπλωματία βασίζεται σε αρχές και βέβαια στο διεθνές δίκαιο.
Ο κ. Γεραπετρίτης απένειμε στο τέλος του ελληνικού διπλωματικού μαραθώνιου στη Νέα Υόρκη τα εύσημα στο Μόνιμο Αντιπρόσωπο της Ελλάδας στα Ηνωμένη Έθνη και στα στελέχη της Μόνιμης Αντιπροσωπείας, τονίζοντας ότι «ο κύριος Σέκερης είχε οργανώσει τα πάντα στην εντέλεια».
Πολλαπλές κρίσεις
Το γεγονός ότι η Ελλάδα βρέθηκε για έναν μήνα στο επίκεντρο των διπλωματικών εξελίξεων δεν αναιρεί την πραγματικότητα ότι τόσο η ελληνική διπλωματία όσο και ολόκληρος ο πλανήτης βρίσκεται ενώπιον τεράστιων προκλήσεων, με θερμά μέτωπα ανοιχτά, τόσο στην Ουκρανία όσο και στη Λωρίδα της Γάζας, αλλά και δυστυχώς σε άλλες περιοχές, που δεν τυγχάνουν του ενδιαφέροντος των διεθνών μέσων ενημέρωσης με χιλιάδες ή και εκατομμύρια θύματα τα τελευταία χρόνια στην Αφρική και αλλού. Η κατάσταση στη Συρία, αλλά και εδώ και χρόνια και στη Λιβύη παραμένει αστθής και επικίνδνη, και εκτός από τις διεθνείς τους διαστάσεις τα θέματα αυτά θέτουν σε δοκιμασία και την ελληνική εξωτερική πολιτική.
Η ελληνική εξωτερική πολιτική ενώπιον προκλήσεων και αβεβαιοτήτων.
Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή επηρεάζει ασφαλώς τη στενή, πολύπλευρη και, κατά την ταπεινή μας γνώμη πολύτιμη, σχέση της Ελλάδας με το Ισραήλ και με τον αραβικό κόσμο με τις ισορροπίες να είναι ιδιαίτερα λεπτές και τα θέματα ιδιαίτερα πολύπλοκα, μερικοί θα ισχυρίζονταν στα όρια της απελπισίας, μη επιδεχόμενα καν λύσης. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, για τον οποίο μικρές ελπίδες υπάρχουν για εκεχειρία και ελάχιστες για μακροχρόνια ειρήνευση, φέρνει την ελληνική διπλωματία να προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στις θέσεις των Ευρωπαίων και της νέας Αμερικανικής διοίκησης.
Η σχέση της νέας Αμερικανικής κυβέρνησης με την Τουρκία αποτελούν ένα θέμα συζήτησης που απασχολεί την ελληνική κοινή γνώμη όπως και οι προθέσεις της για την Ελλάδα, και ενώ η νέα πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα δεν έχει ακόμα αναλάβει τα καθήκοντά της. Γενικότερα είναι δύσκολο να εκτιμήσει κανείς με βεβαιότητα τις προθέσεις της νέας αμερικανικής διοίκησης η όποια σε όλα τα θέματα έχει εκπέμψει, αθέλητα ή ίσως και ηθελημένα, σειρά αντιφατικών μηνυμάτων.
«Αερομαχίες» σε Ουάσιγκτον και Βερολίνο και οι αποφάσεις … των άλλων
Ανησυχία επικρατεί και για τη συζήτηση που φαίνεται να ξανανοίγει για τη συμμετοχή της Τουρκίας στα F-35, ενώ θέλει να αποκτήσει και τα ευρωπαϊκά Eurofighter και να συμμετέχει στα σχήματα της νέας ευρωπαϊκής αμυντικής προσπάθειας. Σε όλα αυτά τα ζητήματα καλείται να απαντήσει η ελληνική διπλωματία με τον αναβαθμισμένο μεν διεθνή ρόλο αλλά χωρίς ασφαλώς να έχει την τελευταία λέξη σε όλα αυτά τα θέματα, όπως οι πωλήσεις όπλων, τα οποία είναι σε τελική ανάλυση εσωτερικές αποφάσεις άλλων κυβερνήσεων. Στο θέμα των F-35 οι ελληνοαμερικανικές οργανώσεις, όπως η HALC, το AHI και άλλοι έχουν εκφράσει στον Αμερικανό Πρόεδρο την άμεση αντίθεσή τους, ενώ και το ισραηλινό λόμπι φέρεται να μην επιθυμεί τη μεταφορά υψηλής πολεμικής τεχνολογίας, και μάλιστα κατεξοχήν επιθετικών όπλων στα χέρια της Άγκυρας που απειλεί ενίοτε ευθέως και το Ισραήλ.
Η τελική απόφαση θα ληφθεί από την Αμερικανική κυβέρνηση, η οποία έχει στη διάθεσή της αρκετά όπλα για να, προσπαθήσει τουλάχιστον, να κάμψει, αν το θελήσει, τις όποιες αντιστάσεις του Κογκρέσου. Στο θέμα των ευρωπαϊκών προγραμμάτων η Ελλάδα προσπαθεί επίσης να ισορροπήσει μεταξύ πολλών και αντικρουόμενων συμφερόντων και επιδιώξεων εταίρων και συμμάχων.
Ισορροπίες στο Σινά – «ἐν οὐ παικτοῖς»
Η ίδια παρατήρηση για αποφάσεις τρίτων και για τήρηση ισορροπιών εντός άλλων χωρών πέραν των ορίων ελέγχου της ελληνικής κυβέρνησης, ισχύει τηρουμένων των αναλογιών, και για το μεγάλο θέμα που προέκυψε μετά την επιστροφή του κυρίου Γεραπετρίτη στην Αθήνα και τον ανάγκασε να πραγματοποιήσει εκτάκτως ένα ακόμα ταξίδι στο Κάιρο. Η δικαστική απόφαση για τη Μονή του Σινά είναι επίσης ένα θέμα το οποίο θέτει σε δοκιμασία τις σχέσεις της Ελλάδας με τη φίλη Αίγυπτο, με τις ισορροπίες και εδώ να είναι λεπτές τόσο για την ελληνική όσο και για την αιγυπτιακή κυβέρνηση, η οποία επίσης ακροβατεί «επί ξηρού ακμής» μεταξύ των σχέσεών της με το δυτικό κόσμο και τις εσωτερικές της ισορροπίες με μεγάλα τμήματα του πληθυσμού και μια συγκεκριμένη εκδοχή των θρησκευόμενων του εσωτερικού ακροατηρίου να βλέπουν εχθρικά αυτές τις σχέσεις, ενώ στο συγκεκριμένο θέμα της μονής ενδεχομένως εμπλέκονται ως μη όφειλαν-«ἐν οὐ παικτοῖς» και μια σειρά άλλων οικονομικών, τοπικιστικών μικροσυμφερόντων τα οποία μπορούν να προκαλέσουν αρκετή ζημιά σε κάτι πολύ ευρύτερο και βαθύτερο, σε κάτι που συνομιλεί, ας μας επιτραπεί η έκφραση, απευθείας με την Ιστορία, με το βάρος 15 και πλέον αιώνων.
Σε κάθε περίπτωση η συμμετοχή στο Συμβούλιο Ασφαλείας και η εκτίμηση που απολαμβάνει εν μέσω εξαιρετικά λεπτών ισορροπιών η ελληνική διπλωματία, αναβαθμίζει τη θέση της χώρας μας και την καθιστά συνομιλητή όλων των σημαντικών παραγόντων του διεθνούς γίγνεσθαι.
