Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς στο πλαίσιο των Επετειακών Δράσεων της Τράπεζας Πειραιώς για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, παρουσιάσε στο θέατρο THE TANK στο Μανχάταν, για τρεις βραδιές με αγγλικούς υπέρτιτλους τη θεατρική παράσταση “Φιλική Εταιρεία”.
Κείμενο: Φώτιος Καλιαμπάκος
Τα πεπρωμένα της Επανάστασης του 1821 σαν θεατρική Μυσταγωγία τη Μεγάλη Εβδομάδα στη Νέα Υόρκη σε μια παράσταση που έκανε του Αμερικανούς θεατές να χειροκροτήσουν όρθιοι.
Σε αντίθεση με άλλες χώρες και με το παρελθόν στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες, και με κάποιες βέβαια εξαιρέσεις, δεν φαίνεται να υπάρχει ενδιαφέρον για τη δημιουργία κινηματογραφικών, θεατρικών έργων ή και τηλεοπτικών σειρών με ιστορικά θέματα, κάτι το οποίο αποτελεί έκπληξη δεδομένου του πλούτου των θεμάτων από την μακραίωνη ελληνική ιστορία, αλλά και του ενδιαφέροντος της κοινής γνώμης, η οποία όχι μόνο ενδιαφέρεται αλλά συχνά παθιάζεται με την ερμηνεία του παρελθόντος, πρόσφατου και απώτερου.
Με αφορμή τα διακόσια χρόνια από την επανάσταση του 1821 οι θεατρικοί συγγραφείς Ιόλη Ανδρεάδη και Άρης Ασπρούλης επέλεξαν να αναμετρηθούν με αυτή τη θεματική, επιλέγοντας μάλιστα να συγγράψουν ένα έργο από την αρχή: «Φιλική Εταιρία. Η αδελφότητα πίσω από την Επανάσταση». Το έργο παρουσιάστηκε τη Μεγάλη Εβδομάδα (Μ. Πέμπτη, Μ. Παρασκευή, Μ. Σάββατο) στο κατάλληλο για πρωτοποριακές παραστάσεις “The Tank” της Νέας Υόρκης, στο οποίο η Ανδρεάδη είχε παρουσιάσει πριν τρία χρόνια στο κοινό της Νέας Υόρκης την δική της προσέγγιση στον Ίωνα του Ευριπίδη.
Εύστοχη επιλογή
Η ιστορία της ελληνικής επανάστασης του 1821 είναι ένα περίπλοκο παλίμψηστο, μια δαιδαλώδης πορεία που ενώνει τόπους, πρόσωπα, γεγονότα και διαδραματίζεται σε όλη την Ευρώπη και πέραν αυτής. Από την Οδησσό στην οποία ιδρύεται η Φιλική Εταιρία, ως την Πετρούπολη του Ιωάννη Καποδίστρια, τη Βιέννη του Ρήγα αλλά και του Μέτερνιχ, το Παρίσι, την Πίζα και την Τεργέστη της ακμάζουσας ελληνικής διασποράς, την Κωνσταντινούπολη, πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά και αιώνιο αντικείμενο του πόθου των σκλαβωμένων Ρωμιών, στα Ιωάννινα του Αλή-Πασά, στη Ρούμελη και το Μωριά, τα «μαρμαρένια αλώνια» των περισσοτέρων μαχών και ηρωικών θυσιών του πολέμου, στο Μεσολόγγι της θυσίας και του Λόρδου Βύρωνα, στην Ύδρα, τις Σπέτσες και τα Ψαρά του ναυτικού αγώνα, στην Επίδαυρο του εμβληματικού Συντάγματος και του συγκλονιστικού «ενώπιων Θεού και Ανθρώπων», στην πολύπαθη μέχρι και σήμερα Αϊτή, η οποία πρώτη αναγνώρισε την ελεύθερη Ελλάδα, στις ΗΠΑ των πολλών Φιλελλήνων, στο Λονδίνο, όπου υπογράφηκε τελικά το Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας της Ελλάδας, ο «Αγώνας του Γένους», για να χρησιμοποιήσουμε κάποιους από τους όρους των πρωταγωνιστών, προσφέρει αναρίθμητα θέματα τόσο για τον ιστορικό όσο και για τον θεατρικό συγγραφέα.
Κάποια από αυτά είναι ευρύτερα γνωστά στο πλατύ κοινό από τις σχολικές αίθουσες, τη δημόσια συζήτηση, τις τηλεοπτικές εκπομπές ή και τις παλαιότερες ελληνικές ταινίες.
Οι μορφές των τριών ιδρυτών της Φιλικής Εταιρίας δεν ανήκουν στα πολύ γνωστά στο πλατύ κοινό θέματα, καμιά φορά παραμένουν «υποφωτισμένα» και μεταξύ των ειδικών.
Και αυτό κατέστησε από την αρχή εξαιρετικά ενδιαφέρον το θεατρικό εγχείρημα των Ανδρεάδη-Ασπρούλη, διότι πρόκειται για ένα πραγματικά συγκλονιστικό θέμα.
Πολύ μακριά από την κυρίως Ελλάδα, στην Οδησσό, τρεις άγνωστοι, ίσως όχι ιδιαίτερα επιτυχημένοι, χωρίς καμία ισχύ, οικονομική ή άλλη, νεαροί Έλληνες, ίδρυσαν μια μυστική αδελφότητα, η οποία λίγα χρόνια αργότερα κατάφερε ένα ισχυρότατο πλήγμα σε μια κραταιά αυτοκρατορία και άλλαξε τη μοίρα της Ευρώπης σε μία σειρά καίρια ζητήματα, όπως μπορεί κανείς να παρακολουθήσει και στο πρόσφατο: “1821-The Greek Revolution and the Making of Modern Europe” του Mark Mazower.
Εκατοντάδες ήταν εκείνη την εποχή «των επαναστάσεων» (για τα θυμηθούμε και τον Eric Hobsbaum) οι αντίστοιχες κινήσεις και αδελφότητες, με κοινωνικά ή εθνικά ή πολιτικά προτάγματα και όλες απέτυχαν, με εξαίρεση τη Φιλική Εταιρία, των Ξάνθου, Τσακάλωφ και Σκουφά, οι οποίοι (με εξαίρεση τον πρώτο που πέθανε από φυσικά αίτια το 1818) έζησαν να δουν την εκπλήρωση, αν και όχι στο σύνολό του, τουλάχιστον εδαφικά, του πόθου τους, δικού τους και ενός ολόκληρου λαού, την Ελλάδα ελεύθερη!
Κοιτώντας κανείς τα δεδομένα της εποχής και το πόσο αδύνατον φάνταζε κάτι τέτοιο, τείνει κανείς να θέλει να πάρει τοις μετρητοίς τη ρήση του Κολοκοτρώνη για την εγγύηση της «θείας υπογραφής» στο όλο εγχείρημα!
Οπότε η εστίαση σε αυτούς τους ανθρώπους και το «Φαινόμενο Φιλική Εταιρία»: δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί ιδιαίτερα εύστοχη.
Η επόμενη δυσκολία είναι ο συγκερασμός των δύο επιπέδων, από τη μία να εξηγηθεί το «μυστήριο» αυτής της πέραν πάσης λογικής επιτυχίας του εγχειρήματος, η οποία δεν μπορεί παρά να δίνει μυθικές διαστάσεις στους πρωταγωνιστές, και από την άλλη την ιστορική αλλά και θεατρική αναγκαιότητα να παρουσιαστούν οι πρωταγωνιστές στις ανθρώπινες διαστάσεις τους, να φωτιστούν τα κίνητρά τους αλλά και οι πολλές αδυναμίες, αποτυχίες τους καθώς και οι αντιφάσεις τους, ιδιαίτερα δε, αφού στους πρωταγωνιστές επελέγη να προστεθεί και ο μετέπειτα, αφού δεν συμμετείχε στην ίδρυσή της, αρχηγός της Εταιρίας και ηγέτης των αρχών της Επανάστασης Αλέξανδρος Υψηλάντης.
Σε αυτό το δεύτερο, υπαρξιακό θα λέγαμε, επίπεδο υποπτευθήκαμε, αν και μπορεί να κάνουμε λάθος, την επιρροή, μεταξύ βέβαια πολλών άλλων, του θεατρικού του Αλμπέρ Καμύ: «Οι Δίκαιοι», το οποίο εστιάζει ακριβώς στην ανθρώπινη διάσταση μιας συνωμοτικής ομάδας αναρχικών στην τσαρική Ρωσία.
Το έργο
Ανεξάρτητα από την οπτική γωνία της προσέγγισης και τις πολλαπλές επιρροές, από το κείμενο είναι εμφανές ότι οι δύο συγγραφείς έχουν εμβαθύνει στη βιβλιογραφία αλλά και τις πρωτογενείς πηγές, στα προσωπικά έγγραφα των πρωταγωνιστών της ιστορίας και μάλιστα με ιδιαίτερα οξεία ιστορική ματιά -και οι δύο άλλωστε προέρχονται από τις ανθρωπιστικές επιστήμες και είναι Διδάκτορες που έχουν πραγματοποιήσει έρευνες πεδίου (η Ιόλη Ανδρεάδη έχει ως αντικείμενο το Θέατρο και την Τελετουργία και ο Άρης Ασπρούλης την Κοινωνιολογία και το σιωπηλό κομμάτι της εργασίας) μια και στην πορεία του έργου αναγνωρίσαμε ένα ένα τα περισσότερα προβλήματα που συζητά η έρευνα γύρω από τη Φιλική Εταιρία, ενώ η αποτίμηση της δράσης και του χαρακτήρα των πρωταγωνιστών παρουσιάζει, τηρουμένων των αναλογιών, αντιστοιχίες με το αφιερωμένο στη «Φιλική Εταιρία» κεφάλαιο του Μαρκ Μαζάουερ από το βιβλίο που εκδόθηκε τον προηγούμενο Νοέμβριο, σχεδόν ταυτόχρονα στα αγγλικά και τα ελληνικά.
Το κείμενο, από τη φύση του το πιο δύσκολο σημείο ενός τέτοιου θεατρικού εγχειρήματος, αφού η δραματοποίηση ή η ενσάρκωση της της ιστορία ή της «Ιστορίας» κάθε άλλο παρά εύκολη είναι και ενέχει πολλούς κινδύνους να περιπέσει σε πολλά καλλιτεχνικά, αισθητικά ή ιστορικά «αμαρτήματα», τα οποία μεταξύ πολλών άλλων μπορεί να είναι η μέχρι λαϊκισμού υπεραπλούστευση, το «γλίστρημα» σε ιδεοληπτικές αντιλήψεις, ή στα όρια του γελοίου υπερ- ή μελοδραματοποίηση, η κολακεία των προκαταλήψεων του κοινού κ.α.
Το δίδυμο Ανδρεάδη-Ασπρούλη απέφυγε ωστόσο τους κινδύνους αυτούς και ανταποκρίθηκε με μαεστρία στην πρόκληση, με πιο δυνατά στοιχεία, κατά την ταπεινή μας γνώμη, του όλου εγχειρήματος την επιλογή του θέματος και της οπτικής γωνίας της προσέγγισης, τη διεισδυτική ιστορική ματιά που αναδείκνυε τα καίρια θέματα, την επιτυχημένη περιγραφή του ψυχισμού των ηρώων καθενός ξεχωριστά.
Με ένα από αυτά τα βασικά θέματα ξεκινά και η παράσταση, μετά από κάποια εισαγωγικά στοιχεία του αφηγητή, με τους ιδρυτές της Εταιρίας να συζητούν το καίριο ζήτημα των χαρακτηριστικών του αρχηγού της Εταιρίας, το οποίο προέκυψε όταν ο Ιωάννης Καποδίστριας αρνήθηκε αυτή τη θέση θεωρώντας ότι δεν είναι ώριμα τα πράγματα για την Επανάσταση.
Ένας φλογερός πατριώτης και παρορμητικός ρομαντικός ή ένας ψυχρός υπολογιστής, διπλωμάτης, ένας ρεαλιστής έπρεπε να πάρει αυτή τη θέση. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης έμελλε να είναι ο πρώτος.
Η παρορμητικότητά του συντέλεσε στο να ξεκινήσει η επανάσταση την ώρα που ξεκίνησε, “timing” το οποίο εκ του αποτελέσματος αποδείχτηκε επιτυχές, δεδομένου ότι οι Οθωμανοί είχαν αρχίσει να αντιλαμβάνονται το τί συνέβαινε, αλλά μόνο για την Νότιο Ελλάδα, αφού όλες οι άλλες επιλογές του πνίγηκαν δυστυχώς στο νεανικό αίμα του Ιερού Λόχου.
Ο Ξάνθος με τον Τσακάλωφ συζητούν επίσης και έτσι παρουσιάζουν στο κοινό την καταγωγή τους και τα κίνητρα που στάθηκαν αποφασιστικά για την πορεία του καθενός, με το Ξάνθο να είναι ενταγμένος σε διάφορα κοινωνικά κινήματα της εποχής και τον Τσακάλωφ να θέλει να εκδικηθεί για την απαγωγή του σε νεαρή ηλικία από τον Αλή-Πασά που τον ανάγκαζε να εγκαταλείψει τον τόπο του.
Η συζήτηση, με την προσθήκη του Σκουφά, επεκτείνεται στο γιατί απέτυχαν προηγούμενες προσπάθειες και η απάντηση των ηρώων είναι η «Προδοσία». Ως αντίδοτο σε αυτό προτείνεται η μυστικότητα και η ιεραρχική δομή της Εταιρίας, ώστε να δημιουργούνται στεγανά.
Το πρότυπο σε αυτό είναι οι μασονικές στοές της εποχής. Παρουσιάζονται επί σκηνής σημαντικές στιγμές της εταιρίας, όπως η συγκινητική πρώτη στιγμή της ίδρυσής της, η μύηση του Υψηλάντη, η δημιουργία των μυστικών κωδίκων επικοινωνίας με τα αρχικά αλλά και τα καίρια ψευδώνυμα-παρατσούκλια των πρωταγωνιστών της εποχής, οι στιγμές της ραγδαίας επέκτασής της, τους δισταγμούς αλλά και την διαδικασία της απόφασης για επανάσταση καθώς οι καιροί καθίστανται κρίσιμοι, το αιώνιο, μέχρι και σήμερα θέμα, του αν θα έρθει την κρίσιμη ώρα ξένη βοήθεια, η προδοσία, η «δολερή» διχόνοια των Ελλήνων, και μια σειρά άλλα ζητήματα.
Όλα με αναφορές σε κείμενα του Ρήγα, σε δημοτικά τραγούδια, σε πηγές των ίδιων των πρωταγωνιστών αλλά σε ποιήματα σύγχρονων αλλά κι μεταγενέστερων συγγραφέων που εμπνεύστηκαν από το «αθάνατο κρασί» του 21! Με όχημα την αναδρομική, σε κάποια σημεία υπονοείται και η από το υπερπέραν, αυτοβιογραφική αφήγηση των πρωταγωνιστών επιχειρείται η προσέγγιση της ανθρώπινης πλευράς των πρωταγωνιστών η εκ βαθέων «ψυχογραφία» τους.
Η παράσταση
Όλα διεξάγονται στην υποβλητικά φωτισμένη σκηνή του “The Tank”. Ο αναπόφευκτος συνειρμός του τι συμβαίνει σήμερα στην Οδησσό, η ατμόσφαιρα της Μεγάλης Εβδομάδας καθώς και τα μαύρα, εμπνευσμένα από τη στολή του «Ιερού Λόχου» κοστούμια της Δήμητρας Λιάκουρα δημιουργούν από την αρχή μια μυστηριακή ατμόσφαιρα για την εξερεύνηση των «πνευματικών υπογείων του έθνους μας» (όπως χαρακτήρισε το εγχείρημα ο καθηγητής Γρηγόρης Ιωαννίδης).
Οι τρεις πρωταγωνιστές παραταγμένοι δίπλα δίπλα αναρτούν από το έδαφος ένα πλακίδιο με το όνομά τους. Αριστερά ο Μιλτιάδης Φιορέντζης ως Εμμανουήλ Ξάνθος, στη μέση η Βασιλική Τρουφάκου ως αφηγητής αρχικά και έπειτα ως Νικόλαος Σκουφάς και δεξιά ο Νικόλας Καραγκιαούρης ως Αθανάσιος Τσακάλωφ. Αρχικά, αφού δεν είναι ακόμα κομμάτι της ιστορίας, στο πίσω μέρος της σκηνής και στραμμένη προς το βάθος η Δέσποινα Σαραφείδου ως Αλέξανδρος Υψηλάντης.
Μεστή σκηνοθεσία-Έντονο θεατρικό βίωμα
Όπως είχε καταδειχθεί και στην περίπτωση του Ίωνα πριν τρία χρόνια η Ιόλη Ανδρεάδη έχει μια εξαιρετική ικανότητα να δημιουργεί έντονη θεατρική δράση με λιτά και εξόχως αποτελεσματικά θεατρικά μέσα.
Στην περίπτωση της Φιλικής Εταιρίας το παιχνίδι με τις σκιές και το έντονο, αλλά στοχευμένο μόνο στα πρόσωπα φως των προβολέων (φακών) στα χέρια της ίδια της σκηνοθέτιδος, η εναλλαγή μεταξύ των τριών επιπέδων της σκηνής, πότε με διάδραση μεταξύ των ηθοποιών και πότε με αυτούς να απευθύνονται (στα πιο αυτοβιογραφικά σημεία) στο κοινό, η χρήση τραγουδιών που είναι γνωστά στο κοινό, τουλάχιστον το ελληνικό (και η αγγλική μετάφραση της Εμμανουέλας Λία, η οποία είχε εμπλουτιστεί στον υπερτιτλισμό από τη σκηνοθέτιδα με διάφορα διευκρινιστικά πραγματολογικά στοιχεία) ήταν μερικοί μόνο από τους τρόπους που μετέτρεπαν τα ιστορικά στοιχεία με μια θεατρική μέθεξη.
Εκτός από το τραγούδι και την απαγγελία των ηθοποιών χρησιμοποιήθηκαν επίσης επιλεγμένα δραματικά, ηρωικά αλλά και πένθιμα μουσικά αποσπάσματα, μεταξύ άλλων των Βιβάλντι, Μότσαρτ και Λιστ, αν αναγνωρίσαμε σωστά μερικά από αυτά.
Κορυφαίες ερμηνείες
Όλα αυτά συνδέθηκαν άψογα με το κορυφαίο επίπεδο των ερμηνειών των εξαιρετικών τεσσάρων Ελλήνων ηθοποιών και την υποκριτική διδασκαλία που έλαβαν από την Ιόλη Ανδρεάδη.
Δυναμικός και αγέρωχος ο Νικόλας Καραγκιαούρης απέδωσε την αυτοπεποίθηση, την διάθεση για εκδίκηση, του Τσακάλωφ χωρίς να λείπουν τα πιο τρυφερά στοιχεία μελαγχολίας, νοσταλγίας της πατρίδας αλλά και της αίσθησης της προδοσίας. Πιο εσωτερικός, μελαγχολικός ο Μιλτιάδης Φιορέντζης κινήθηκε με ιδιαίτερη άνεση σε ένα μεγαλύτερο εύρος ψυχικών καταστάσεων του πιο αντιφατικού και με κάποια ίσως αντι-ηρωικά στοιχεία Εμμανουήλ Ξάνθου.
Κυρίαρχες οι κυρίες της παράστασης!
Σε εξίσου δύσκολες «αποστολές» οι δύο κυρίες της παράστασης οι οποίες καθήλωσαν με τις ερμηνείες τους. Η Βασιλική Τρουφάκου αφηγήθηκε στην αρχή με στιβαρότητα την ιστορία των προ του 1821 επαναστατικών κινημάτων τραγουδώντας το «Ως πότε παλληκάρια».
Έπειτα κινήθηκε και αυτή με άνεση ανάμεσα στα ηρωικά-αποφασιστικά, δυναμικά και στα πιο ανθρώπινα-μελαγχολικά στοιχεία του πιο πολύπλοκου «δικού της» Φιλικού, αφού ο Νικόλαος Σκουφάς είχε και κάποια ξεχωριστά χαρακτηριστικά, δεν ήταν επιτυχημένος ως έμπορος, ήταν ενταγμένος στα κοινωνικά κινήματα της εποχής, παρουσίαζε δίπλα στα ηρωικά και κάποια αντι-ηρωικά στοιχεία, ενώ, έχοντας συμβάλει αποφασιστικά στην δημιουργία, τη δομή και την εξέλιξη της Εταιρίας – την πίκρα και τον πόνο απέδωσε έξοχα η Τρουφάκου – δεν έζησε να δει την Ελλάδα ελεύθερη.
Η νεαρή ηθοποιός στην πιο δραματική, έντονη και «σωματική» στιγμή της ερμηνείας της, ξαπλωμένη σε όχι άνετη στάση, κάτι που επέτεινε την ένταση, να κοιτάει προς τα πίσω το κοινό ήταν, σαν να βγαίνει από κάποιον αριστουργηματικό πίνακα του 19ου αιώνα με το ίδιο θέμα, συγκλονιστική ως προσωποποίηση της Ελλάδας!
Πιο εσωτερικευμένη και ώριμη η έξοχη προσέγγιση της Δέσποινας Σαραφείδου στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, απέδωσε με μαεστρικό τρόπο τον τολμηρό ρομαντισμό, τις υψηλές αρχές, τον πατριωτισμό, αλλά και τις αντιφάσεις, τις ενοχές, τον ανείπωτο πόνο για τους νέους του Ιερού Λόχου, την πολυπλοκότητα και το «εύθραυστο» της υγείας αλλά και της μελαγχολικής προσωπικότητας του ηρωικού αλλά και μοιραίου αρχηγού της Εταιρίας, ο οποίος με τις πράξεις του αλλά και τα λάθη και τις παραλείψεις του και βέβαια με τη θυσία της ίδιας του της ζωής άλλαξε τη μοίρα των Ελλήνων!
Standing Ovation
Το κοινό της Νέας Υόρκης υποδέχτηκε από την αρχή με θέρμη την παράσταση, και συγκινήθηκε ιδιαίτερα (διακρίναμε και κάποια δάκρυα σε ορισμένους θεατές στην παράσταση του Μεγάλου Σαββάτου την οποία παρακολουθήσαμε) αποθεώνοντας με παρατεταμένα χειροκροτήματα στο τέλος τους ηθοποιούς και τη σκηνοθέτη.
Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
Εκτός από την ποιότητα των εμπλεκομένων και το γεγονός ότι η Ιόλη Ανδρεάδη είχε ξαναεπισκεφτεί τη Νέα Υόρκη αρκετές φορές, με πιο πρόσφατη τον Ίωνα του Ευριπίδη αλλά και παλαιότερα ως μέλος του lab σκηνοθετών του Lincoln Center, και τα ευήκοα, για πρωτοποριακές παραγωγές και νέους καλλιτέχνες, ώτα του “The Tank”, τα εύσημα τη δημιουργία της παράστασης πρέπει να αποδοθούν και στο Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Πειραιώς (ΠΙΟΠ, το οποίο στα πλαίσια αρκετών δράσεων, μεταξύ άλλων ένα επιστημονικό συνέδριο στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Παλιγγενεσία,) αναγνώρισε την επικαιρότητα και τη δυναμική του έργου και υποστήριξε την παραγωγή του και την παρουσίασή του στην Ελλάδα, καθώς το καλοκαίρι του 2021 περιόδευσε στους εννέα ανοιχτούς χώρους των Μουσείων του Δικτύου του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς και στο Ιστορικό Αρχείο του ΠΙΟΠ, όπου την παρακολούθησαν περισσότεροι από 2.000 θεατές], ενώ τα εύσημα για την έλευση της παράστασης στις ΗΠΑ πρέπει να αποδοθούν στην Περιφέρεια Αττικής που συνέβαλε έμπρακτα στην πραγματοποίηση αυτού του ταξιδιού. Επίσης με τη συνδρομή του ΠΙΟΠ το κείμενο της παράστασης κυκλοφορεί από το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς και την Κάπα Εκδοτική, με πρόλογο του Αν. Καθηγητή του τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γρηγόρη Ιωαννίδη.
Ελληνικό θέατρο και ελληνική ομογένεια-Ανάγκη για εμβάθυνση της σχέσης
Όταν ο υπογράφων πρωτοήρθε στις ΗΠΑ το 2006 είχε την τύχη να παρακολουθήσει στο Μανχάταν τους Πέρσες του Αισχύλου του Εθνικού Θεάτρου με τη σκηνοθεσία της Λυδίας Κονιόρδου και θεώρησε ότι το ελληνικό θέατρο είναι παρόν στη Νέα Υόρκη, κάτι το οποίο από ότι αποδείχθηκε ούτε τότε ίσχυε, πολύ περισσότερο δε στα χρόνια που μεσολάβησαν. Όμως η παρουσία του ελληνικού θεάτρου, του οποίο το επίπεδο είναι κορυφαίο, στη Νέα Υόρκη είναι κάτι που, κατά την ταπεινή μας γνώμη, η ομογένεια και ιδιαίτερα οι νέες γενιές της έχουν απόλυτη ανάγκη ως απαραίτητο και αναπόσπαστο στοιχείο της ελληνικής τους παιδείας και ταυτότητας και θα ήταν ευχής έργον αν τέτοιες προσπάθειες -όπως η Φιλική Εταιρεία ή ο Ίων- συνεχιστούν και αποτελέσουν αφορμή για την πύκνωση τέτοιων επισκέψεων. Είναι σημαντικό οι ουσιαστικά εμπλεκόμενοι με το θέμα φορείς και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού να υποστηρίξουν τους δημιουργούς Ιόλη Ανδρεάδη και Άρη Ασπρούλη να συνεχίσουν το όραμά τους να καταστήσουν το ελληνικό θέατρο εξαγώγιμο πολιτιστικό αγαθό.
