Για το Hellenic DNA: Κείμενο – Φωτογραφίες, Φώτης Καλιαμπάκος.
Είναι ασφαλώς γνωστή η μεγάλη φιλανθρωπική προσφορά του ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος σε όλες τις εκφάνσεις της δημόσιας ζωής. Αρκετά γνωστή, και για, κυριολεκτικά, προφανείς λόγους, αφού τα νέα κτίρια δεσπόζουν στην περιοχή του νότιου παραλιακού μετώπου της Αθήνας.
Το ίδρυμα οραματίστηκε και χρηματοδότησε αποκλειστικά τη δημιουργία των νέων κτιρίων της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Τα κτίρια αυτά δεν χτίστηκαν μόνο για να είναι πλήρως λειτουργικά για τους σκοπούς τους στα υψηλότερα δυνατά διεθνή στάνταρντ, αλλά έχουν επίσης αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, αφού ξεχωρίζουν για την υψηλή αισθητική τους, διαθέτουν ενσωματωμένες δυνατότητες παραγωγής πράσινης ενέργειας και, κυρίως, είναι στο επίκεντρο ενός ευρύτερου χώρου – πάρκου πολιτισμού.
Το Ίδρυμα Νιάρχος παρέδωσε τα δύο κτίρια στους κρατικούς φορείς στους οποίους ανήκουν, ενώ ταυτόχρονα παραμένει στο χώρο λειτουργεί και ως αυτόνομος φορέας με το Κέντρο Πολιτισμού-Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το οποίο επίσης διοργανώνει παραστάσεις, φεστιβάλ και εκδηλώσεις πολιτισμού και πολλές άλλες δράσεις.
Μετά την ολοκλήρωση αυτών των δύο αυτών κτιρίων, με κόστος της κατασκευής τους να ανέρχεται σε εκατοντάδες εκατομμύρια, το Ίδρυμα έδωσε την προτεραιότητα, δεδομένης και της αύξησης των κοινωνικών αναγκών στη διάρκεια και στον απόηχο της πολυετούς οικονομικής κρίσης, στη στήριξη δράσεων στον τομέα της υγείας, της κοινωνικής πρόνοιας και της στήριξης ευπαθών ομάδων του πληθυσμού.
Αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν συνεχίζει τη δράση του στον πολιτισμό, κάτι που συμβαίνει, και αυτό είναι ίσως λιγότερο γνωστό, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλο τον κόσμο. Ένα από τα σημεία του πλανήτη στο οποίο είναι εμφανής η πολύπλευρη προσφορά του ιδρύματος, είναι, εδώ και δεκαετίες, η Νέα Υόρκη, στην οποία ζει άλλωστε και ο Πρόεδρος του ιδρύματος, κύριος Ανδρέας Δρακόπουλος.
Το ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος αλλά και ο κύριος Δρακόπουλος προσωπικά, σχετίζεται στενά με όλες τις κορυφαίες πολιτιστικές αλλά και ανθρωπιστικές οργανώσεις της Νέας Υόρκης και χρηματοδοτεί πολλές από τις δράσεις τους, ενώ ασφαλώς κάποιες πρωτοβουλίες αφορούν και την ελληνοαμερικανική κοινότητα, την οποία το ίδρυμα σπεύδει να στέρξει σε κάθε της ανάγκη, είτε μεγάλη και στρατηγική, στον τομέα της παιδείας, όπως η συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Columbia, είτε μικρή.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα για τη δεύτερη περίπτωση είναι η άμεση επίλυση του προβλήματος του ζωτικού για τη λειτουργία του Γενικού Προξενείου ανελκυστήρα, την οποία χρηματοδότησε, με τα αντανακλαστικά να λειτουργούν ταχύτατα, όταν προέκυψε το πρόβλημα, το ίδρυμα.
Η δράση του ιδρύματος έχει διεθνή χαρακτήρα και οι μεγαλύτερες δωρεές στη Νέα Υόρκη αφορούν οργανισμούς εκτός των στενών ελληνικών πλαισίων. Το ίδρυμα έχει στηρίξει, ένα μόνο παράδειγμα, τα τελευταία χρόνια την οργάνωση “WIN-Women In Need”, δράση για την οποία και βραβεύτηκε περασμένη άνοιξη, μια και η οργάνωση αυτή προσφέρει στέγη, τροφή αλλά και σε δεύτερη φάση, δυνατότητες επαγγελματικής ανέλιξης, σε γυναίκες και παιδιά θύματα κακοποίησης, μετανάστες κ.α.
Επίσης το ίδρυμα κάθε καλοκαίρι στηρίζει ως κύριος χορηγός τις δράσεις πολιτισμού που μεταμορφώνουν σε κάθε φορά κάτι καινούριο το χώρο της Lincoln Plaza στο Lincoln Center for the Performing Arts, στην καρδιά της πόλης.
Μια από τις πιο εμβληματικές δράσεις του ιδρύματος η οποία έκανε γνωστό το ίδρυμα σχεδόν σε κάθε Νεοϋορκέζο είναι η στήριξη ενός κορυφαίου θεσμού της πόλης, της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Νέας Υόρκης – New York Public Library. Η βιβλιοθήκη είναι γνωστή σε όλο τον κόσμο κυρίως λόγω του εμβληματικού ιστορικού κτιρίου της στην Πέμπτη λεωφόρο, με το απαράμιλλης ομορφιάς παραδοσιακό κεντρικό αναγνωστήριο.
Όμως οι κάτοικοι της Νέας Υόρκης όχι μόνο την γνωρίζουν αλλά έρχονται σε καθημερινή επαφή μαζί της, αφού σε κάθε γειτονιά της πόλης υπάρχουν παραρτήματα της βιβλιοθήκης στα οποία μπορεί κανείς να πάει αν εργαστεί με δωρεάν παροχές όσο είναι εκεί υπολογιστή, πρόσβασης στο διαδίκτυο κτλ. Επίσης μπορεί να διαβάσει όλες τις εφημερίδες και τα περιοδικά καθώς και να δανειστεί βιβλία. Κάθε παράρτημα έχει επίσης έναν ξεχωριστό χώρο και παράλληλα μια ξεχωριστή βιβλιοθήκη για παιδιά.
Παράλληλα η βιβλιοθήκη διαθέτει και δανείζει μια τεράστια σειρά δίσκων μουσικής και ταινίες, από όλες τις χώρες, ενώ τα τελευταία χρόνια πολλές από αυτές τις υπηρεσίες (βιβλία, μουσική, ταινίες, εκπαιδευτικά προγράμματα κτλ.) είναι προσβάσιμα και από το σπίτι του καθενός μέσω διαδικτύου. Κάθε κάτοικος της πόλης μπορεί να έχει εντελώς δωρεάν πρόσβαση στις υπηρεσίες της βιβλιοθήκης. Επίσης στο κεντρικό κτίριο της βιβλιοθήκης υπάρχει μια τεράστια συλλογή ακαδημαϊκών βιβλίων από όλο τον κόσμο για τους ερευνητές, τα οποία κανείς μπορεί να τα ζητήσει είτε να τα δανειστεί είτε, αν είναι πολύ ευαίσθητα, να τα μελετήσει στους χώρους της.
Στο κεντρικό κτίριο αυτό γίνονται εκθέσεις, ομιλίες, εκδηλώσεις και κάθε Δεκέμβριο (μια και πλησιάζει η μέρα, μια εξαιρετική εκδήλωση για παιδιά, ενώ το επισκέπτονται και τουρίστες, παράλληλα με το γειτονικό Bryan Park. Γι΄ αυτό το λόγο διαγωνίως απέναντι από το ιστορικό κτίριο η βιβλιοθήκη διαθέτει ένα πολυώροφο κτίριο το οποίο λειτουργεί ως το «κανονικό» κεντρικό κτίριο της Δημόσιας Βιβλιοθήκης, που έχει τη λειτουργία της καθημερινότητας που έχουν και τα άλλα παραρτήματα, όντας το μεγαλύτερο από αυτά.
Η πολυώροφη αυτή βιβλιοθήκη ονομάζεται πλέον “Stavros Niarchos Foundation Library (SNFL)”, αφού το ίδρυμα χρηματοδότησε εξ ολοκλήρου την ριζική ανακαίνισή της και τη νέα της μορφή, η οποία ολοκληρώθηκε και εγκαινιάστηκε το καλοκαίρι του 2020 και άνοιξε, οριστικά πια μετά το τέλος των περιορισμών της πανδημίας το 2021. Το συνολικό κόστος των εργασιών της βιβλιοθήκης, την οποία ακόμα και τώρα συνεχίζει να υποστηρίζει το ίδρυμα ανήλθε στα 55 εκατομμύρια δολάρια.
Η προσφορά του ιδρύματος είναι έτσι ορατή όχι μόνο στους επισκέπτες του συγκεκριμένου κτιρίου, αλλά και σε κάθε επισκέπτη της ιστοσελίδας της Δημόσιας Βιβλιοθήκης, πρακτικά κάθε κατοίκου της πόλης που διαβάζει ή δανείζεται ταινίες και σίγουρα κάθε γονέα, αφού η βιβλιοθήκη δίνει προτεραιότητα στη Νέα Γενιά και ασφαλώς συνεργάζεται με τα σχολεία της πόλης, με τα παιδιά να έχουν ήδη από το δημοτικό την πορτοκαλί (αυτή την εποχή, παλαιότερα, αν θυμάμαι καλά, ήταν μπλε) κάρτα πρόσβασης με τα χαρακτηριστικά λιονταράκια-μασκότ της βιβλιοθήκης.
Με οικοδεσπότη της Δημόσια Βιβλιοθήκη το Κέντρο Πολιτισμού – Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος προσεκλήθη στη Νέα Υόρκη για να παρουσιάσει το έργο του στην Αθήνα, στο εκεί εμβληματικό πάρκο πολιτισμού, το οποίο στεγάζει και δύο κορυφαίους πολιτιστικούς θεσμούς της Ελλάδας. Η παρουσίαση αυτή είχε στο επίκεντρο, όπως φαίνεται και από το τίτλο, τη χρήση ή την «ανανοηματοδότηση» μέσω τέτοιων δράσεων του δημοσίου χώρου, με το πάρκο στην Αθήνα να αποτελεί πρότυπο για μια σειρά από λόγους.
Τους καλεσμένους από την Αθήνα καλωσόρισε η κυρία Ασπασία Κατερίνη, υψηλόβαθμο στέλεχος της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Νέας Υόρκης. Η κυρία Κατερίνη ευχαρίστησε εκ νέου το ίδρυμα για την προσφορά του και καλωσόρισε τους προσκεκλημένους ομιλητές που ταξίδεψαν από την Αθήνα. Χαιρετισμό απηύθυνε στη συνέχεια και η Γενική Πρόξενος της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη κυρία Ιφιγένεια Καναρά.
Το γραφείο του ιδρύματος στη Νέα Υόρκη εκπροσώπησε ο γενικός γραμματέας του ιδρύματος Βασίλης Τσάμης. Στη συνέχεια προβλήθηκε ένα βίντεο με θέμα την ιστορία της κατασκευής των κτιρίων της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στη θέση του παλιού ιπποδρόμου, τη διαμόρφωση του πάρκου πολιτισμού και των καινοτομιών του καθώς και μια σειρά φωτογραφιών από τις αναρίθμητες δράσεις στους χώρους αυτούς από την έναρξη της λειτουργίας τους έως και σήμερα.
Στη συνέχεια με συντονίστρια την υπεύθυνη στρατηγικής του Κέντρου Πολιτισμού κυρία Αθηνά Μπαλοπούλου, ο πρόεδρος του Κέντρου, διακεκριμένος καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης κύριος Στάθης Καλύβας και η εκτελεστική διευθύντρια κυρία Έλλη Ανδριοπούλου παρουσίασαν στο Νεοϋορκέζικο κοινό με λεπτομέρειες την ιστορία της κατασκευής, τη λειτουργία και τις δράσεις του ιδρύματος και του Κέντρου Πολιτισμού, δίνοντας έμφαση στις λιγότερο γνωστές δράσεις και αυτές που σχετίζονται με τη χρήση του πάρκου και το χώρου εξωτερικά των κτιρίων.
Ο κυρία Ανδριοπούλου μίλησε για τις δράσεις που αφορούν τις γυναίκες, τους μετανάστες, τα παιδιά, αλλά και όλους τους κατοίκους της Αττικής και των γύρω περιοχών που συρρέουν στο πάρκο είτε με αφορμή κάποια εκδήλωση είτε απλώς για έναν περίπατο ή για δροσιά τις ζεστές νύχτες.
Ανέφερε ότι ενώ το ίδρυμα έχει παραδώσει πια στο κράτος τα κτίρια αυτά, συνεχίζει να υποστηρίζει δράσεις τους, ενώ το Κέντρο Πολιτισμού έρχεται να λειτουργήσει παράλληλα, με εκδηλώσεις άλλου χαρακτήρα, ώστε να συμπληρώνει τις εκδηλώσεις των επίσημων φορέων. Η κυρία Ανδριοπούλου μάλιστα αποκάλυψε ότι το κέντρο ήταν έτοιμο, αν και τελικά δεν χρειάστηκε να φιλοξενήσει ανθρώπους που είχαν εκκενώσει περιοχές λόγω πυρκαγιών, θέλοντας να τονίσει ότι το ίδρυμα προσπαθεί με κάθε τρόπο, και όχι μόνο μέσω πολιτιστικών εκδηλώσεων να βοηθήσει.
Ο κύριος Καλύβας, και με την ιδιότητα όπως τόνισε, του ακαδημαϊκού που προέρχεται από τις πολιτικές και κοινωνικές επιστήμες, θέλησε να δείξει το πώς ο νέος χώρος επικοινωνεί και αλληλοεπιδρά με τις γύρω περιοχές, οι οποίες διαθέτουν στα όρια του πάρκου πολύ «ζωντανές» συνοικίες με εστιατόρια και άλλους χώρους.
Ο χώρος διαθέτει άλλωστε το προνόμιο της εγγύτητας στη θάλασσα ενώ, εκτός από το ότι δεσπόζει στον άξονα που ενώνει το κέντρο με την παραλία, θα είναι σε λίγο και στο κέντρο, μεταξύ της ήδη περιοχής που παραδοσιακά ήταν αναπτυγμένη και της νέας πόλης που δημιουργείται τώρα στη θέση του παλιού αερολιμένα στο Ελληνικό.
Ως ακαδημαϊκός ο κύριος Καλύβας δεν μπόρεσε παρά να αναφερθεί και στις δυνατότητες του νέου κτιρίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης για τους ερευνητές, ενώ αναφέρθηκε και στη σχέση που δημιούργησε το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος μεταξύ των δύο θεσμών, της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της New York Public Library.
Έντονο ήταν το ενδιαφέρον του κοινού το οποίο συζήτησε με τους υπεύθυνους του ιδρύματος μια σειρά ζητημάτων που αφορούσαν κυρίως την κοινωνική λειτουργία του νέου χώρου. Πάντως ο τρόπος που «μεταμορφώνεται» τα τελευταία χρόνια κάθε καλοκαίρι, με κύριο χορηγό το ίδρυμα, η πλατεία του Lincoln Center μπροστά τα κτίρια της Μητροπολιτικής Όπερας, της Φιλαρμονική Ορχήστρας και του Μπαλέτου της Νέας Υόρκης, σε χώρο συνάθροισης των κατοίκων και των επισκεπτών, με χορό γύρω από μια μπάλα ντίσκο, η με μπασκέτες και κάθε είδους χάπενινγκ δεν μπορεί παρά να έχει σίγουρα επηρεαστεί και μεταφερθεί στη Νέα Υόρκη μέσω του κυρίου Δρακόπουλου αλλά και των επισκέψεων των υψηλόβαθμων στελεχών των θεσμών αυτών στην Αθήνα, από το Πάρκο Πολιτισμού στην Αθήνα.
Τόσο η «πολιτιστική μεταφορά», για να χρησιμοποιήσουμε και έναν όρο των κοινωνικών επιστημών, όσο και η φορά της, σε αυτή την περίπτωση από την Αθήνα στη Νέα Υόρκη και όχι αντίστροφα όπως ίσως είναι το συνηθισμένο, είναι προφανείς!
Σε κάθε περίπτωση τα μέλη του πάνελ τόνισαν ότι οποιαδήποτε παρουσίαση του Κέντρου είναι αναγκαστικά αποσπασματική χωρίς την προσωπική εμπειρία του καθενός και κάλεσαν τους προσκεκλημένους, δεδομένου και του πάντα μάλλον καλύτερου καιρού στη φιλόξενη Ελλάδα, να επισκεφτούν και οι ίδιοι σε πρώτη ευκαιρία του Πάρκο Πολιτισμού στην Αθήνα.
